Український вісник ПСИХОНЕВРОЛОГІЇ

Науково-практичний медичний журнал
ISSN 2079-0325(p)
DOI 10.36927/2079-0325

ЛЕГКІ ЧЕРЕПНО-МОЗКОВІ ТРАВМИ, ПОВ’ЯЗАНІ З  БОЙОВИМИ ДІЯМИ: АКТУАЛЬНІ ОСОБЛИВОСТІ

Тип статті

Рубрика

Анотація

На  базі огляду літератури розглянуто сучасні проблеми нейрохірургічного лікування осіб з черепно-мозковими травмами (ЧМТ), що виникають у тому числі під час бойових дій, більшу частину з яких становлять пацієнти зі струсом головного мозку та забоями головного мозку легкого ступеня, тобто легкою ЧМТ. Показано, що  хворі з  легкою ЧМТ потребують особливої уваги через недооцінку їхнього стану та неадекватність лікування та реабілітації в  гострому періоді, що  істотно погіршує прогноз віддаленого періоду. Проведено аналіз сучасних уявлень про патоґенез формування клінічних, імунологічних та нейроендокринних порушень, співвідношення осередкових органічних та  нейродинамічних розладів у  різні терміни віддаленого періоду легкої ЧМТ, що  дасть змогу виробити ефективні алгоритми діагностичного обстеження, лікарського спостереження таких пацієнтів для  покращення результатів лікування та  профілактики соціальної та  побутової дезадаптації.

Сторінки

Рік / Номер журналу

Перелiк використаної лiтератури

  1. The Role of Blood Biomarkers for Magnetic Resonance Imaging Diagnosis of Traumatic Brain Injury / J. K. Yue, P. S. Upadhyayula, L. N. Avalos et al. // Medicina (Kaunas). 2020. Vol. 22, Vol. 56(2). P. 87. DOI: https://doi.org/10.3390/medicina56020087.
  2. Mild traumatic brain injury in the United States: demographics, brain imaging procedures, healthcare utilization and costs/ V. Pavlov, P. Thompson-Leduc, L. Zimmer [et al.] // Brain Inj. 2019. Vol. 26. P. 1—7. DOI: https://doi.org/10.1080/02699052.2019.1629022.
  3. Організація невідкладної спеціалізованої нейрохірургічної допомоги у військовий час: метод. рекомендації / Є. Г. Педаченко, О. Г. Данчин, М. Є. Поліщук, В. І. Цимбалюк. Київ, 2014. 10 с.
  4. Silverberg N. D. Behavioral treatment for posttraumatic headache after mild traumatic brain injury: Rationale and case series / N. D. Silverberg // NeuroRehabilitation. 2019. Vol. 44 (4). P. 523—30. DOI: https://doi.org/10.3233/NRE-192708.
  5. Невідкладна військова хірургія / пер. з англ. ; наук. редактори: В. Чаплик, П. Олійник, А. Цегельський. Київ : Наш формат, 2022. 576 с., іл. URI: https://sprotyvg7.com.ua/wp-content/uploads/2023/06/ebook-nevidkladna-vijskovahirurgiya-622262.pdf.
  6. Криштафор Д. А. Сравнительная характеристика политравмы мирного времени и боевой травмы в стационаре III уровня / Д. А. Криштафор, Е. Н. Клигуненко, А. А. Криштафор // Медицина невідкладних станів. 2019. № 3 (98). С. 127—133. DOI: https://doi.org/10.22141/2224-0586.3.98.2019.165490.
  7. Predicting functional recovery after mild traumatic brain injury: the SHEFBIT cohort / J. Booker, S. Sinha, K. Choudhari [et al.] // Brain Inj. 2019. Jun; Vol. 19. P. 1—7. DOI: https://doi.org/10.1080/02699052.2019.1629626.
  8. Emergency War Surgery. Fourth United States Revision / Ed. by M. A. Cubano. San-Antonio, 2013. 589 p. URI: https://lvassembly.files.wordpress.com/2018/01/emergencywarsurgery.pdf.
  9. McDonald S. J. Biomarkers add value to traumatic brain injury prognosis / S. J. McDonald, T. J. O’Brien, S. R. Shultz // Lancet Neurol. 2022. Vol. 21 (9). P. 761—763. DOI: https://doi.org/10.1016/S1474-4422(22)00306-4.
  10. Blennow K. The neuropathology and neurobiology of traumatic brain injury / K. Blennow, J. Hardy, H. Zetterberg // Neuron. 2012. Vol. 76(5). P. 886—99. DOI: https://doi.org/10.1016/j.neuron.2012.11.021.
  11. Иванова М. Ф. Особенности консервативной терапии черепно-мозговых травм в остром и отдаленном периодах (лекция) / М. Ф. Иванова, С. К. Евтушенко, И. С. Евтушенко // Міжнародний неврологічний журнал. 2015. № 2 (72). URI: http://www.mif-ua.com/archive/article/41278.
  12. Purkayastha S. Autonomic nervous system dysfunction in mild traumatic brain injury: a review of related pathophysio logy and symptoms / S. Purkayastha, M. Stokes, K. R. Bell // Brain Inj. 2019. Vol. 33(9). P. 1129—1136. DOI: 10.1080/02699052.2019.1631488.
  13. Маркин С. П. Черепно-мозговая травма в практике врача // Consilium Medicum. 2013. Т. 15, № 2. С. 5—40. URL: https://consilium.orscience.ru/2075-1753/article/view/93731.
  14. Дроздова Е. А. Когнитивные функции в остром периоде сотрясения головного мозга / Е. А. Дроздова, В. В. Захаров // Неврологический журнал. 2012. Т. 17, № 2. С. 15—21. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/kognitivnyefunktsii-v-ostrom-periode-sotryaseniya-golovnogo-mozga (дата обращения: 01.08.2023).
  15. Цюрюпа В. Н. Исследование когнитивных вызванных потенциалов у больных с отдаленными последствиями черепно-мозговой травмы / В. Н. Цюрюпа, Т. Л. Визило, И. В. Власова // Медицинская практика. 2007. № 6. С. 34—36. https://cyberleninka.ru/article/n/issledovanie-kognitivnyh-vyzvannyh-potentsialov-u-bolnyh-s-otdalennymi-posledstviyamicherepno-mozgovoy-travmy (дата обращения: 01.08.2023).
  16. GFAP-BDP as an acute diagnostic marker in traumatic brain injury: results from the prospective transforming research and clinical knowledge in traumatic brain injury study / D. O. Okonkwo, J. K. Yue, A. M. [et al.] ; Transforming Research and Clinical Knowledge in Traumatic Brain Injury (TRACK-TBI) Investigators // J Neurotrauma. 2013. Vol. 30 (17). P. 1490—1497. DOI: https://doi.org/10.1089/neu.2013.2883.
  17. Incremental prognostic value of acute serum biomarkers for functional outcome after traumatic brain injury (CENTERTBI): an observational cohort study / I. Helmrich, E. Czeiter, K. Amrein [et al.] ; CENTER-TBI participants and investigators // Lancet Neurol. 2022. Vol. 21(9). P. 792—802. DOI: https://doi.org/10.1016/S1474-4422(22)00218-6.
  18. Traumatic Brain Injury in Later Life Increases Risk for Parkinson Disease / R. C. Gardner, J. F. Burke, J. Nettiksimmons [et al.] // Ann Neurol. 2015. Vol. 7(6). P. 987—95. DOI: https://doi.org/10.1002/ana.24396.
  19. Risk factors for mortality of severe trauma based on 3 years’ data at a single Korean institution / J. Sim, J. Lee, J. C. Lee [et al.] // Ann. Surg.Treat. Res. 2015. Vol. 89(4). P. 215— 219. DOI: https://doi.org/10.4174/astr.2015.89.4.215.
  20. Ребко А. А. Легкая черепно-мозговая травма: современный взгляд на проблему // Проблемы здоровья и экологии. 2020. № 2 (64). С. 21—27.
  21. Bhandari P. S. Reconstructive challenges in war wounds / P. S. Bhandari, S. Maurya, M. K. Mukherjee // Indian J. Plast Surg. 2012. Vol. 45(2). P. 332—339. DOI: https://doi.org/10.4103/0970-0358.
  22. The Levels of Glial Fibrillary Acidic Protein and Ubiquitin  C-Terminal Hydrolase-L1 During the First Week After a Traumatic Brain Injury: Correlations With Clinical and Imaging  Findings study / J. P. Posti, R. S. Takala, H. Runtti [et al.] // Neurosurgery. 2016. Vol. 79 (3). P. 456—464. DOI: https://doi.org/10.1227/NEU.0000000000001226.
  23. Improved survival in UK combat casualties from Iraq and Afghanistan: 2003—2012 / [J. G. Penn-Barwell, S. A. Roberts, J. R. Bishop, M. J. Midwinter] // The Journal of Trauma and Acute Care Surgery. 2015. Vol. 78 (5). P. 1014—1020. DOI: https://doi.org/10.1097/ta.0000000000000580.
  24. Will Neuroimaging Reveal a Severe Intracranial Injury in This Adult With Minor Head Trauma? The Rational Clinical Examination Systematic Review / J. S. Easter, J. S. Haukoos, W. P. Meehan [et al.] // JAMA. 2015. Vol. 314 (24). P. 2672— 2681. DOI: https://doi.org/10.1001/jama.2015.16316. Erratum in: JAMA. 2017. Vol. 317 (19):2021. PMID: 26717031.
  25. Assessment of mechanism, type and severity of injury in multiple trauma patients: A cross sectional study of a trauma center in Iran / H. Reihani, H. Pirazghandi, E. Bolvardi [et al.] // Chin. J. Traumatol. 2017. Vol. 20(2). P. 75—80. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cjtee.2016.02.004.
  26. Examining four blood biomarkers for the detection of acute intracranial abnormalities following mild traumatic brain injury in older adults / G. L. Iverson, M. Minkkinen, J. E. Karr [et al.] // Front Neurol. 2022. Vol. 13: 960741. DOI: https://doi.org/10.3389/fneur.2022.960741.
  27. Blood biomarkers on admission in acute traumatic brain injury: Relations to severity, CT findings and care path in the CENTER-TBI study / E. Czeiter, K. Amrein, B. Y. Gravesteijn [et al.] // EBioMedicine. 2020. Vol. 56: 102785. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ebiom.2020.102785.
  28. Шурпяк І. В. Легка черепно-мозкова травма та її наслідки // Семейная медицина. 2013. № 1. С. 67—73. URI: http://nbuv.gov.ua/UJRN/simmed_2013_1_16.
  29. Mortality Patterns in Patients with Multiple Trauma: A Systematic Review of Autopsy Studies / R. Pfeifer, M. Teuben, H. Andruszkow [et al.] // PLoS One. 2016. Vol. 11(2). DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0148844.
  30. Maas A. I. R. Traumatic brain injury: rethinking ideas and approaches / A. I. R. Maas, D. K. Menon // Lancet. neurol. 2012. Vol. 11 (1). P. 12—13. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jemermed.2015.03.013.
  31. Оптимизация когнитивной нейрореабилитации па циентов с боевыми травмати чес кими повреждениями голов ного мозга / В. В. Белошицкий, А. П. Гук, Т. С. Бондарь [и др.] // Международный неврологический журнал. 2016. № 5 (83). С. 70—75. URI: https://cerebrolysin.com.ua/fileadmin/user_upload/TBI/2023/Cerebrolysin-Biloshizkij-6-23.pdf.
  32. Diagnostic accuracy of prehospital serum S100B and GFAP in patients with mild traumatic brain injury: a prospective observational multicenter cohort study — “the PreTBI I study” / S. C. Seidenfaden, J. L. Kjerulff, N. Juul [et al.] // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2021. Vol. 29 (1). P. 75. DOI: https://doi.org/10.1186/s13049-021-00891-5.
  33. Outcome after severe multiple trauma: a retrospective analysis / C. von Rüden, A. Woltmann, M. Röse [et al.] // J. Trauma Manag. Outcomes. 2013. Vol. 7 (1). P. 4. DOI: https://doi.org/10.1186/17522897-7-4.
  34. Combining the new injury severity score with an anatomical polytrauma injury variable predicts mortality better than the new injury severity score and the injury severity score: a retrospective cohort study / T. H. Wong., G. Krishnaswamy, N. V. Nadkarni [et al.] // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2016. Vol. 24. P. 25. DOI: https://doi.org/10.1186/s13049-016-0215-6.
  35. Полищук Н. Е. Прогнозирование исходов огнестрельных ранений черепа / Н. Е. Полищук, Э. Х. Бабаев, Д. Д. Мамедов // Український нейрохірургічний журнал. 2001. № 4. С. 112—115. URI: http://nbuv.gov.ua/UJRN/Unkhj_2001_4_19.
  36. Extracellular Vesicle Levels of Nervous System Injury Biomarkers in Critically Ill Trauma Patients with and without Traumatic Brain Injury / V. A. Guedes, S. Mithani, C. Williams [et al.] // Neurotrauma Rep. 2022. Vol. 3 (1). P. 545—553. DOI: https://doi.org/10.1089/neur.2022.0058.
  37. Loane D. J. Microglia in the TBI brain: The good, the bad, and the dysregulated / D. J. Loane, A. Kumar // Exp Neurol. 2016. Vol. 3. P. 316—27. DOI: https://doi.org/10.1016/j.expneurol.2015.08.018.
  38. Chronic gliosis and behavioral deficits in mice following repetitive mild traumatic brain injury / Mannix R., Berglass J., Berkner J. [et al.] // J Neurosurg. 2014. Vol. 121. P. 1342—50. DOI: https://doi.org/10.3171/2014.7.JNS14272.
  39. Mathews Z. R. Blast Injuries / Z. R. Mathews, A. Koyfman // J. Emerg. Med. 2015. Vol. 49(4). P. 573—587. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jemermed.2015.03.013.
  40. Incidence of Mild Traumatic Brain Injury: A Prospective Hospital, Emergency Room and General Practitioner-Based Study / T. Skandsen, T. L. Nilsen, C. Einarsen [et al.] // Front Neurol. 2019. Vol. 10. P. 638. DOI: https://doi.org/10.3389/fneur.2019.00638.